چهان را گر چه بسیار آزماییم

نهفته ببند رازش چون گشاییم

نهانى نیست از بندش نهانتر

نه چیزى از قصاى او روانتر

جهان خوابست و ما دو وى خیالیم

چرا چندین درو ماندن سگالیم

نه باشد حال او را پایدارى

نه طبعش را همیشه سازگارى

نه گاه مهر نیک از بد بداند

نه مهر کس به سر بردن تواند

چه آن کز وى نیوشد مهربانى

چه آن کز کور جوید دیدبانى

نماید چیزهاى گونه گونه

درونش راست بیرون واشگونه

به کار بلعجب ماند سراسر

درونش دیگر و بیرونش دیگر

به چه ماند به خان کاروان گاه

همیشه کاروانى را برو راه

ز هر گونه سپنجى در وى آیند

و لیکن دیر گه در وى نپایند

گهى ماند بدان مرد کمان ور

که باشد پیش اورد تیر بى مر

به زه کرده همه ساله کمان را

به تاریکى همى اندازد آن را

هر آن تیرى که از دستش رها شد

نداند هیچ چون شد یا کجا شد

زنى پیرست پندارى نکو روى

که در چاه افگند هر دم یکى شوى

همى جوییم گنجش را به صد رنج

پس آنگاهى نه ما مانیم و نه گنج

سپاهى بینى و شاهى ابر گاه

پس آنگه نه سپه بینى و نه شاه

چو روزى بگذرد بر ما ز گیهان

ز مردم همرهش بینى فراوان

چو او بگذشت روز دیگر آید

ز ما با او گروهى نو در آید

مرا بارى به چشم این بس شگفتست

وزین اندیشه ام سودا گرفتست

ندانم چیست این گشت زمانه

وزو بر جان ما چندین بهانه

جهاندارى شهانشاهى چو موبد

جهان را زو بسى نیک و بسى بد

بدین خواریش باشد روز فرجام

بماند در دل و چشمش همه کام

کجا چون برد لشکرگه به آمل

همه شب خورد با آزادگان مل

مهان را سر به سر خلعت فرستاد

کهان را ساز جنگ و سیم و زر داد

همه شب بود از مى مست و شادان

خمارش بین که چون بد بامدادان

نشسته شاه با گردان کشور

بر آمد ناگهان بانگى ز لشکر

ز لشکر گاه شاهنشه کنارى

مگر پیوسته بد با جویبارى

گرازى زان یکى گوشه بردن جست

ز تندى همچو پیلى شرزه و مست

گروهى نعره بر رویش گشادند

گروهى در پى او اوفتادند

گراز آشفته شد از بانگ و فریاد

به لشکر گاه شاهنشه در افتاد

شهنشه از سرا پرده بر آمد

به پشت خنگ چو گانى در آمد

به دست اندریکى خشت سیه پر

بسى بدخواه را کرده سیه در

چو شیر نر بر آن خوگ دژم تاخت

سیه پر خشت پیچان را بیداخت

خطا شد خشت او وان خوگ چون باد

به دست و پاى خنگ شه در افتاد

به تندى زیر خنگ اندر بغرید

بزدیشک و زهارش را بدرید

بیفتادند خنگ و شاه با هم

چو بسته گشته چرخ و ماه با هم

هنوز افتاده بد شاه جهانگیر

که خوک او را بزد یشکى روان گیر

درید از ناف او تا زیر سینه

دریده گشت جاى مهر و کینه

چراغ مهر شد در دلش مرده

همیدون آتش کینه فسرده

سر آمد روزگار شاه شاهان

سیه شد روزگار نیکخواهان

چنان شاهى به چندان کامرانى

نگر تا چون تبه شد رایگانى

جهانا من ز تو ببرید خواهم

فریب تو دگر نشنید خواهم

چو مهرت با دگر کس آزمودم

ز دل زنگار مهر تو ز دودم

ترا با جان ما گویى چه جنگست

ترا از بخت ما گویى چه ننگست

بجاى تو نگویى تا چه کردیم

جز ایدر که دو تا نان تو خوردیم

نگر تا هست چون تو هیچ سفله

که یک یک داده بستانى بجمله

کنى ما را همى دو روزه مهمان

پس آنگه جان ما خواهى به تاوان

نه ما گفتیم ما را میهمان کن

پس آنگه دل چنان بر ما گران کن

چه خواهى بى گناه از ما چه خواهى

که ریزى خون ما بر بیگناهى

ترا گر هست گوهر روشنایى

چرا در کار تاریکى نمایى

چرا چون آسیاى گرد گردى

بیاگنده به آب و باد و گردى

چو بختم را به چاه آندر فگندى

مرا زان چه که تو چونین بلندى

ترا گر جاودان بینم همینى

همین چرخى همین آب و زمینى

همین کوهى همین دریا و بیشه

همین زشتیت کار و خو همیشه

هر آن مردم که خوى تو بداند

ترا جز سفله و نا کس نخواند

خداوندا ترا دانم ورا نه

به هر حاجت ترا خوانم مرا به

کجا دهر آن نیرزد کش بدانند

و یا خود بر زبان نامش برانند